วันอังคารที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2555

ทำความเข้าใจกันอีกรอบ.. งานเดคูพาจ มีต้นกำเนิดจากที่ไหน??


         ระหว่างนั่งทำงาน Découpage เพลินๆ ก็เกิดคำถามแว่บเข้ามาในหัวว่า ต้นกำเนิดงานเดคูพาจ เริ่มมาจากที่ไหน อดรนทนไม่ไหว ต้องวางมือ มาค้นหาข้อมูล ได้ความมาคร่าวๆ ก็เลยขออนุญาตินำมาแบ่งปันให้เพื่อนๆ ได้รู้ไปพร้อมๆกันนะค่ะ


          งานเดคูพาจ เป็นงานฝีมือที่มีประวัติความเป็นมายาวนาน นับร้อยๆปี มีต้นกำเนิดจากประเทศจีน และญี่ปุ่น ตั้งแต่ศตวรรษที่ 12 ซึ่งมีเครื่องเรือนต่างๆ ที่ติดรูปแล้วเคลือบเงา และต่อมาได้ส่งสินค้าประเภทนี้ไปยังประเทศแถบยุโรป จนช่างชาวเวนิซได้แรงบันดาลใจจึงผลิตงานเลียนแบบขึ้น และพิมพ์พบนกระดาษจำนวนมาก เพื่อผนึกบนชิ้นงานที่ทำสีพื้นเตรียมไว้ แล้วเคลือบจนขึ้นเงา ซึ่งงานประดับด้วยภาพพิมพ์นี้ ถูกเรียกว่า arte povero หรือ Poor man Art เนื่องจากมีราคาถูกกว่าการให้ศิลปินวาดภาพลงบนชิ้นงานจริงๆ 

           จากอิตาลี เทคนิคนี้ก็แพร่ไปยังฝรั่งเศส ราวๆศตวรรษที่ 18 ซึ่งงานเดคูพาจก็เป็นหนึ่งในกิจกรรมที่นิยมกันมากในหมู่ชนชั้นสูง โดยเฉพาะในราชสำนักของพระนางมารี อังตัวเนตต์


           และต่อมาในศตวรรษที่ 19 ก็ได้แพร่ความนิยมไปยังราชสำนักอังกฤษ ในรัชสมัยของพระนางวิคตอเรีย ซึ่งในยุคนี้ งานเดคูพาจรุ่งเรืองที่สุด เพราะความก้าวหน้าในด้านเทคโนโลยีการพิมพ์ ทำให้มีการพิมพ์หนังสือที่รวบรวมภาพต่างพิมพ์บนกระดาษพื้นขาว เพื่อนำมาตัดใช้ในการทำสมุดภาพ (Scrapbook) และการทำเดคูพาจโดยเฉพาะ 

          ความนิยมในศิลปะเดคูพาจ ต้องหยุดชะงักไปเนื่องจากสภาวะสงคราม และได้ถูกรื้อฟื้นอีกครั้ง ในช่วงศตวรรษที่ 20 และได้ชื่อใหม่ว่า Decoupage อ่านว่า เดคูพาจ มาจากคำ decoup แปลว่าตัด และปัจจุบัน ศิลปะแขนงนี้ ได้รับความนิยมแพร่หลายไปทั่วโลกมากขึ้นเรื่อยๆ และแตกแขนงออกเป็นรูปแบบต่างๆมากมาย จึงนับเป็นงานสร้างสรรค์ที่ไม่มีขีดจำกัดทางความคิด

“เดคูพาจ” งานอดิเรกสร้างอาชีพ ของ...ป้าชื่นจิตร


“เดคูพาจ” งานอดิเรกสร้างอาชีพ ของ...ป้าชื่นจิตร

จากเหตุการณ์น้ำท่วม เมื่อปลายปี 2554 ที่ผ่านมา หลายคนอาจได้รับผลกระทบ ทั้งจากแหล่งที่อยู่อาศัย การเดินทางสัญจร การดำเนินชีวิตประจำวัน รวมไปถึงการประกอบอาชีพการงาน หนึ่งในจำนวนผู้ที่เดือดร้อนอย่างมาก คือ คุณครูวัยเกษียรท่านหนึ่ง ป้าชื่นจิตร แสงอากาศ ก็ประสบปัญหาอย่างหนักเช่นกัน แต่น่าชื่นชมอย่างยิ่งในมุมมองและแนวคิด ที่มองเห็นโอกาสในวิกฤตที่เกิดขึ้นในชีวิต แล้วพยายามพลิกแพลงมาเป็นงานอดิเรก ที่ได้มาสร้างความภาคภูมิใจ และต่อยอดสร้างเป็นรายได้ให้กับตนเอง
      ป้าชื่นจิตร เล่าย้อนถึงจุดเริ่มต้นงานอดิเรก ที่กลับกลายมาเป็นอาชีพเสริม ว่า “เมื่อช่วงปลายเดือนตุลาคม 2554 บ้านพักที่อยู่แถวๆเขตสายไหมในกรุงเทพฯ เกิดน้ำท่วมอย่างหนัก จึงต้องย้ายมาพักกับน้องสาวเป็นการชั่วคราว ที่แม่กลองในจังหวัดสมุทรสงคราม ในระหว่างที่มาอาศัยอยู่ต่างจังหวัดนั้น อาจารย์ชูใจ แสงสุวรรณ เป็นน้องสาวและเป็นอาจารย์ โรงเรียนถาวรานุกูล สอนด้านงานฝีมือและคหกรรม ได้มาแนะนำให้รู้จักกับการทำ เดคูพาจ (Decoupage) ซึ่งคณะเทคโนโลยีคหกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ได้ดำเนินโครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีคหกรรมศาสตร์ เพื่อพัฒนาอาชีพให้กับชุมชน โดยมาฝึกอาชีพให้กับนักเรียนในโรงเรียนและผู้ที่สนใจทั่วไป ณ โรงเรียนถาวรานุกูล จังหวัดสมุทรสงคราม เพื่อเป็นสร้างอาชีพให้กับชาวชุมชนอีกทางหนึ่ง”
คูพาจ (Decoupage) คือ งานศิลปะแขนงหนึ่ง ที่ใช้เทคนิคการเอารูปภาพหรือกระดาษสวยๆ ในรูปแบบต่างๆมาตัดหรือฉีก แล้วทำการแปะลงบนพื้นผิวต่างๆตามต้องการ อาทิ พลาสติก กระจก ไม้ ผ้า โลหะ โดยเป็นศิลปะแนวที่ได้รับความนิยมอย่างมาก ในหลายประเทศแถบยุโรป ป้าชื่นจิตร เล่าเพิ่มเติมต่ออีก ว่า “ครั้งแรกที่เห็นผลงานตระกร้าเดคูพาจ ที่น้องสาวนำมาโชว์นั้น รู้สึกชอบมาก...สวยงามน่ารัก แต่ก็คิดว่า น่าจะทำยากเหมือนกัน แล้วเราจะสามารถทำได้สวยไหม แต่พื้นฐานของตัวเรา ก็พอมีทักษะด้านศิลปะอยู่บ้าง เพราะจบการศึกษาจากวิทยาลัยเพาะช่าง ทำให้ใช้เวลาศึกษาไม่นาน โดยเริ่มจากการทำบนวัสดุง่ายๆก่อน อย่าง ทำกับพัดใบตำลึง ซึ่งใช้เวลาไม่นานก็ได้ผลงานชิ้นแรก ที่สุดแสนจะภาคภูมิใจ”
เมื่อผลงานชิ้นแรกออกมาสวยได้ดั่งใจแล้ว ก็กลายเป็นแรงบันดาลใจ ที่ช่วยผลักดันให้สร้างสรรค์ผลงานเดคูพาจในชิ้นต่อๆไปอีก หลายคนอาจสงสัยว่า แล้วเดคูพาจมีวิธีการทำยากไหม วัสดุอุปกรณ์มีอะไรบ้าง แล้วไปหาซื้อได้ที่ไหนกันบ้าง ที่สำคัญถ้าเริ่มต้นจากการทำเป็นกิจกรรมสนุกๆยามว่าง แล้วเกิดติดอกติดใจอยากยึดเป็นอาชีพ เพื่อสร้างรายให้ตัวเองได้ ควรจะต้องทำอย่างไร ป้าชื่นจิตร จึงได้มาไขคำตอบพร้อมเผยเคล็ดลับเฉพาะตัว ของการทำเดคูพาจ ที่ให้รู้กันแบบไม่ปิดบังเลยครับ
เลือกสรรวัสดุ...ตระเตรียมอุปกรณ์
ป้าชื่นจิตร บอกว่า วัสดุ อุปกรณ์ ของการทำเดคูพาจนั้น ไม่ยุ่งยากและยังหาซื้อได้ตามท้องตลาด อาทิ ตลาดนัดสวนจตุจักร สำเพ็ง ฯลฯ ที่สำคัญราคาไม่แพงอีกด้วย วัสดุและอุปกรณ์ ประกอบไปด้วย ตระกร้าสานผักตบ หวาย ไม้ไผ่ กระจูด พัด หมวก ตามด้วยกระดาษลายที่ชื่นชอบ (Napkins สำหรับงานเดคูพาจ) บางคนก็เรียกกระดาษเช็ดปาก เนื่องจากเนื้อมีความเหนียวนุ่ม ง่ายต่อการนำมาแปะ และยังมีสีสันที่สวยงามอีกด้วย ปัจจุบันมีกระดาษให้เลือกมากมาย เช่น กระดาษจากประเทศเยอรมัน จะมีความเหนียวและทนทาน ส่วนกาวสำหรับงานเดคูพาจ อาจใช้กาวลาเท็กซ์ ผสมน้ำในอัตราส่วน 1:3 ก็ได้ ต่อด้วยสีอะครีลิกที่ผสมน้ำแล้ว น้ำยาเคลือบ แปรงทาสีขนาดต่างๆ ผ้าเช็ดมือ ฟองน้ำ ถ้วยใส่น้ำ กรรไกร
เริ่มลงมือทำอย่างเพลินใจ
หลายคนอาจสงสัยว่า เดคูพาจทำยากไหม ป้าชื่นจิตรยืนยันหนักแน่น ว่า “ไม่ยากอย่างที่คิดเลย อย่ามัวปล่อยให้ความคิด เป็นอุปสรรคของการสร้างสรรค์ โดยจะเป็นงานสวยชิ้นเดียวในโลก และระยะเวลาการทำ จะขึ้นอยู่กับขนาดของชิ้นงาน เริ่มต้นด้วยการเลือกวัสดุ และลวดลายจของกระดาษ จากนั้นนำสีอะครีลิกมาทาให้ทั่วตระกร้า หลังจากนั้นจึงทากาวสัก 2–3 รอบ เมื่อกาวแห้งแล้วให้เตรียมกระดาษ (Napkins) ด้วยการลอกลายกระดาษออกเป็น ชั้น ให้เลือกใช้แผ่นบนสุดที่มีลวดลาย แล้ววางทาบไปบนตระกร้า เน้นความสวยงามลงตัวตามชอบ
...หรือจะเลิกเอาลวดลาย จากกระดาษหลายๆแผ่น มาตัดต่อกันก็ได้ ซึ่งจะทำให้ผลงานมีความเก๋ไปอีกแบบหนึ่งได้ จากนั้นใช้ฟองน้ำที่จุ่มน้ำไว้บีบให้หมาดๆ แล้วนำมากดลงบนกระดาษ ที่วางบนชิ้นงานให้ทั่วทั้งใบ พักทิ้งไว้ด้วยการนำไปตากแดดจนแห้งสนิทดี สุดท้ายเคลือบชิ้นงานด้วยน้ำยาเคลือบ เพื่อให้ได้ชิ้นงานที่สวยสมบูรณ์และแข็งแรง เท่านี้ก็จะได้ผลงานเดคูพาจ ที่แสนสวยงามและน่าภาคภูมิใจ ส่วนการดูแลรักษานั้น ควรเลี่ยงการโดนน้ำ หรือคอยเช็ดให้แห้งทันที เมื่อเปียกละอองน้ำขึ้นมา ซึ่งน้ำยาที่ใช้เคลือบนั้น จะช่วยกันน้ำได้ในระดับหนึ่ง”
เคล็ดลับเด็ดๆที่ควรรู้
ป้าชื่นจิตร แนะ Tips เด็ดๆ ของการสร้างสรรค์งานเดคูพาจว่า “ลวดลายบนกระดาษ (Napkins) นั้น สามารถนำมาฉีกลายหรือจะตัดก็ได้ การเลือกลวดลายกระดาษ ถ้าวัสดุที่จะนำกระดาษไปติดเป็นสีทึบ เช่น กระจูด อาจทาสีลองพื้นไว้ก่อน เพื่อให้ลวดลายกระดาษเด่นชัดขึ้น หรือเลือกกระดาษสีสด ลวดลายชัดเจน ก็จะทำให้ชิ้นงานออกมาสวย โดดเด่นไม่เหมือนใคร นอกจากนี้ยังควรคำนึงถึงรูปทรง พื้นผิว ของวัสดุที่จะติดลวดลายด้วย
...ส่วนเรื่องวัสดุที่นำมาติดกระดาษสวยๆนั้น เราสามารถเอาของเก่ามารีไชเคิล ให้เกิดความสวยกว่าเดิมก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นเก้าอี้ไม้ตัวเก่า กระเป๋าสาน เคสไอโฟน-บีบี กระถางต้นไม้ หรือแม้แต่รองเท้าส้นสูงเก่าๆ เมื่อได้แปลงโฉมกันใหม่แล้ว จะได้ของใช้สอยที่สวยจนผิดตา กระทั่งอาจลืมไปเลยว่า ครั้งหนึ่งเราอาจจะกำลังทิ้งขว้างเสียด้วย”
อาจมีการตกแต่งเพิ่มความเก๋ความน่ารัก ให้กับงานเดคูพาจได้ด้วยริบบิ้น โบว์ ดอกไม้ ก็ช่วยให้ดูเก๋ไก๋ไม่เบาเลยนะ ป้าชื่นจิตร บอกถึงเสน่ห์ของงานเดคูพาจ ว่า “งานเดคูพาจประเภทนี้ ให้ความเพลิดเพลิน ได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ทำให้ป้าตกหลุมรักงานฝีมือชนิดนี้...อย่างเต็มตัว รู้สึกภาคภูมิใจที่คนมีอายุ ได้ทำอะไรที่มีประโยชน์ เพราะไม่อยากอยู่นิ่งเฉย เราจะรู้สึกเบื่อไปเปล่าๆ จากงานอดิเรกเพื่อคลายเหงาจากเหตุการณ์น้ำท่วม ระยะเวลากว่า 3เดือน ป้าสั่งสมประสบการณ์ ลองผิดลองถูก ทดลองเทคนิคใหม่ และเรียนรู้ด้วยตนเอง จนตอนนี้กลายมาเป็นธุรกิจเล็กๆ ที่สร้างความภาคภูมิใจ ให้กับตัวป้าและครอบครัว
...พอยิ่งทำก็ยิ่งสนุก ชิ้นงานไหนสวยๆก็เอาไปฝากเพื่อนๆ เป็นของขวัญของฝาก น้องสาวก็ช่วยกันทำ...สนุกสนานกันมาก ช่วยกันคิดลวดลาย พอนำไปฝากใครเขาก็ชอบกัน และเริ่มมีคนมาขอซื้อ ลูกค้าส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มคนทำงาน โดยเฉพาะสินค้าประเภทกระเป๋า เพราะใช้งานได้ในชีวิตประจำวัน ราคาก็ไม่สูงมากอีกด้วย เริ่มตั้งแต่ 80–600 บาท ตอนนี้กำลังมองหาลู่ทางส่งออก ไปต่างประเทศกับเขาบ้าง อาจเริ่มจากฝากเพื่อนๆไปขายก่อน
...นอกจากนี้จากการที่เราเคยเป็นครู ก็เลยคิดขึ้นมาว่า จะเปิดสอนให้กับผู้ที่สนใจที่บ้าน โดยไม่คิดค่าใช้จ่ายใดๆ แต่ผู้เรียนจะต้องเตรียมอุปกรณ์มาเอง รวมทั้งได้ประสานงานกับสำนักงานเขตสายไหม เพื่อนำไปสอนเป็นอาชีพ ให้กับชุมชนในละแวกใกล้เคียง ส่วนกำไรเฉลี่ยจากการขายงานเดคูพาจ เฉลี่ยต่อเดือนอยู่ที่ประมาณ 5,000 บาท ก็อยู่ได้นะ...เพราะถือว่ามีอะไรทำเรื่อยๆไม่เหงา”
เดคูพาจ...ทำไม่ยากอย่างที่หลายคนเข้าใจ เพียงแค่คิดที่อยากจะเริ่มสนุก แล้วมาปลดปล่อยจินตนาการให้เต็มที่ เลือกกระดาษลวดลายที่ชื่นชอบ มาฉีกๆตัดๆและแปะๆเข้าไป แล้วเพลิดเพลินกับทาสี ก็ได้ผลงานสวยๆที่เก๋ไม่ซ้ำใคร อยากให้ลองสักครั้งกับงานเดคูพาจ งานอดิเรกยามว่างกลายเป็นกิจกรรมสร้างเงิน สำหรับท่านใดที่มีความสนใจ อยากจะขอคำปรึกษาหรือสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม โทร. 08-0378-6829 08-1347-6390 ได้เลย